२०८२ असार ३० सोमबार
२०८२ असार ३० सोमबार

सुनको सिरानीमा निदाएको कर्णाली कहिले व्युझिन्छ ?,से फोक्सुन्डो विशेष….

दिपेन्द्र कार्की बस्ताकोटी, दैलेख
असोज ११, २०८१

कर्णाली प्रदेशको देशका अन्य प्रदेशहरु भन्दा विकट छ तर थुप्रै संभावनाहरु बोकेको प्रदेशको रुपमा रहेको छ । कर्णालीका १० वटा जिल्लाहरु कुनै न कुनै महत्वका विषयवस्तुहरुसँग जोडिएका छन । विभिन्न पर्यटकिय क्षेत्रहरु देखि धार्मिक स्थलको संगमस्थलको रुपमा रहेको कर्णाली प्रदेश आफैमा शुन्दर छ । राराताल, से फोक्सुन्डो ताल, कुभिन्डे दह देखि पञ्चकोशी, कनका शुन्दरी, त्रिपुरासुन्दरी जस्ता धार्मिकस्थलहरु समेत कर्णाली प्रदेशका गहना हुन । तर यस्ता पर्यटकिय र धार्मिक क्षेत्रको विकास संरक्षण, प्रर्वद्धन र प्रचारप्रसारको अभावमा सुनको कचौरा लिएर सुनकै सिरानीमा मस्त निदाएको छ कर्णाली ।

यस्तै एक संभावना बोकेको पर्यटकिय क्षेत्र हो डोल्पा जिल्लाको से फोक्सुन्डो ताल । समुन्द्र सतहदेखी ३,६११.५ मिटरको उचाईमा अवस्थित उक्त ताल करिब १३६.२० मिटर गहिरो ताल करिब ४.९४ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा अवस्थित छ । डोल्पा जिल्लाको एक मुख्य पर्यटकिय क्षेत्रको रुपमा रहेको उक्त तालको नामबाट यतिबेलाको से फोक्सुन्डो गाउँपालिकाको नामाकरण गरिएको छ भने एउटा राष्ट्रिय निकुञ्ज समेत रहेको छ ।

कर्णाली प्रदेशको राजधानी सुर्खेतको सदरमुकामबाट डोल्पा सदरमुकाम पुग्नका लागि करिब १५ घण्टाको यातायातको साधनबाट पुग्नुपर्छ भने त्यसपछि पैदल मार्गबाट करिब २ दिनमा पुगिने उक्त तालमा यतिबेलासम्म कुनै व्यवस्थापनका कामहरु हुन सकिरहेका छैनन् । हिउँदमा मुस्किलले ६ महिना डोल्पा सदरमुकामसम्म अति महंगो सवारी साधनमा पुगिने भएपनि वर्षायाममा भने पैदलयात्रा गर्दै बल्लतल्ल पुगिन्छ ।

भेरी नदिको उद्धगम स्थलको रुपमा रहेको डोल्पाको सदरमुकाम दुनै तथा सुलिघाट बाट २ दिनको पैदलयात्रा पछि पुगिने से फोक्सुन्डो ताल जति मनमोकह छ पुग्नका लागि भने कठिन यात्राको विकल्प छैन । स्वदेश र विदेशका विभिन्न पर्यटकहरु से फोक्सुन्डो पुग्नका लागि यात्रा तय गर्छन तर कठिन भिरको बाटो, ठुलाठुला खोलामाथिका जिर्ण पुलहरु देखेरै हैरान हुन्छन । से फोक्सुन्डो तालमा पुग्नका लागि सडकको पहुँच नभएपनि पैदल मार्गको समेत व्यवस्थापन हुन सकेको छैन, अर्कोतर्फ भेरी नदि र सहायक नदिमाथी पुल समेत निर्माण हुन सकेका छैनन् । जिर्ण काठका पुलहरु भाँचिएर कतिको ज्यान समेत गैसकेको छ भने कतिपयले हत्केलामा ज्यान राखेरै यात्रा गर्नुपर्ने आवश्यकता छ भने सोहि भिरको बाटोमा त्यस क्षेत्रका मानिसहरुको जीवननिर्वाहको बस्तुहरु बोकेर घोडा तथा खच्चर समेत हिड्नुपर्ने वाध्यताका कारण उक्त मार्ग झन जोखिमको अवस्थामा छ ।

अर्कोतर्फ ताल क्षेत्रमा पुग्नका लागि उचित बासस्थानको समेत अभाव छ । दुनैबाट अगाडी बढेपछि छेप्का, तार्पिजा, रेचि लगाएत ताल क्षेत्रमा बनेका सिमित होटेलहरुले पर्यटकहरुलाई थेग्न सकिरहेको छैन । होटेल व्यावसायिहरुले मनपरि रुपमा महंगो कोठा र खानाको पैसाँ लिएपछि त्यहाँ पुगेका पर्यटकहरु खिन्न मन गरेर फर्किने गरेका छन । से फोक्सुन्डो ताल पुग्ने आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटकहरुले ताल निकै शुन्दर र आकर्षक रहेको तर राज्य स्तरबाट ट्रेकिंग मार्गमा घामपानीको ओत लाग्ने व्यवस्थापनका साथै घोडा , खच्चर हिड्ने घोडेटो बाटो र मानिसहरुका लागि सहज बाटो निर्माण हुनुपर्नेमा जोड दिएका छन

राज्यले यस प्रति कुनै ध्यान दिएको छैन । कमाउन र रमाउन खोज्नेहरुको आन्तरिक मनमुटावका कारण से फोक्सुन्डो ताल पुग्नेहरु रमाएर फकिएको देख्न सकिदैन । ताल पुग्नुपर्ने समय वर्षायाम हो तर जिर्ण काठका पुलहरुमा यात्रा गर्न जोखिम छ । राज्यले बलियो र भरपर्दो सामान्य पुलको व्यवस्थापन समेत गर्न नसकेको अवस्थामा डोल्पा जिल्ला प्रशासनले उक्त ताल क्षेत्र र त्यहाँ पुग्ने बाटोको अवलोकन गरेको छ । अबलोकन पश्चात डोल्पा जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी तुलसी प्रसाद दाहालले स्थानियबासीहरुले निर्माण गरेका जिर्ण र पुराना काठका पुलहरुलाई पुर्ननिर्माण गर्ने र आवतजावतलाई सामान्य बनाउने बताउनुभयो ।

यसरी प्रकृतिको अनुपम उपहार से फोक्सुन्डो ताललाई राज्यले पहिचान गर्न सकिरहेको छैन । राज्यको माथिल्लो निकाय देखि प्रदेश र स्थानिय स्तरबाट समेत ताल क्षेत्र व्यवस्थापन गर्न सकिएको छैन भने त्यहाँ पुग्नका लागि सामान्य पैदल मार्गको समेत निर्माण हुन नसक्दा सुनको सिरानीमा निदाएको कर्णाली प्रदेशलाई कसरी व्युझाउन सकिन्छ ? चिन्ता र चासोको विषयबस्तु बन्न पुगेको छ ।

छुटाउनुभयो कि ?