दिपेन्द्र कार्की बस्ताकोटी, दैलेख
पौष १९,२०८१
नेपाल चार वर्ण छत्तिस जातको साझा फुलबारी हो । जुन वाक्य यथार्तपरक अनि राष्ट्रियताको सवालमा साझा बोलिको विषय समेत हो । यहाँका हरेक जातिहरुका मौलिक परम्परा, सँस्कृति र पहिचानका विषयवस्तुहरु छन भने चाडपर्वहरु पनि आ—आफ्नै रहेका छन ।
पुष १५ गुरुंग समुदायको ठुलो पर्व तमु ल्योसारका रुपमा परम्परागत रुपमा स्थापित छ । गुरुंग समुदायले मनाउने तमु ल्योसार को अर्थ तमु भनेको गुरुंग—ल्यो भनेको नयाँ र सार भनेको वर्ष भन्ने बुझिन्छ । बौद्धधर्मसँग जोडिएको अंग्रेजी नयाँवर्षसँगै गुरुंग समुदायको तमु ल्योसारलाई सत्रुवर्गको विदाई र मित्रवर्गको स्वागत अझ भन्नुपर्दा चिलवर्गको विदाई र सर्पवर्गको स्वागत गर्ने पर्वको रुपमा समेत लिने गरिन्छ ।
घरघरमा बौद्ध तान्त्रिक झण्डा राख्दै गुरुंग समुदायको बसोबास रहेको विभिन्न क्षेत्रहरुमा परम्परागत आफ्नो भेषभुषामा सजिएर रमाईलो गर्दै विभिन्न परिकारहरु समेत खाएर आपसमा रमाईलो गर्ने र आफ्नो मौलिक कला सँस्कृतिहरुमा नाचगान गर्दै रमाईलो गर्ने तमु ल्योसार यतिबेला आधुनिक शैलितिर मोडिएको छ । गुरुंग राष्ट्रिय परिषदको निर्देशनमा गुरुंग समुदायको बाहूल्यता रहेको दांग प्युठान लगाएत विभिन्न क्षेत्रमा तमु ल्योसार मनाइए पनि यतिबेला परम्परागत चालचलन र रितिरिवाज भनेभ झल्किन सकेन ।
यतिबेलाका नयाँ पिँढिहरुले गुरुंग समुदायको घाटु नाँच देखि अन्य सँस्कृतिहरुमा रम्नुको साटोमा डिजे बजाउँदै डिस्को लगाएत विभिन्न समाजमा अपाच्य गितहरुमा ल्योसारलाई परिमार्जित गरेकोमा परम्परागत ल्योसार मनाउदै आएका गुरुंग समुदायका पुरानो पिँढिलाई मन परेको छैन भने ल्योसारमा समाहित जनप्रतिनिधिहरुले समेत खल्लो महशुस गरेका छन ।
प्युठान मात्र होइन दांगमा पनि परम्परागतरुपमा मनाउदै आएको तमु ल्योसार यतिबेला आधुनिकता तर्फ मोडिएको छ । देउखुरीको विभिन्न स्थानहरुमा मनाइएको तमु ल्योसारमा समेत डेग बजाउदै आधुनिक गितमा सामान्य नाचगान बाहेक गुरुंग समुदायको मौलिकता झल्किने दृष्य भने हेर्न पाइएन । सामान्य आधुनिक खानपिन सहित केहि चेलिबेटीहरुले गित बजाउँदै नाचगान गरेर तमु ल्योसार सकिएको छ । तमु ल्योसार लाई शुभकामना आदान प्रदान कार्यक्रमका रुपमा गुरुंग समुदायको पहिचानको एक विशेष पर्व भएको र विगत देखि मनाउदै आएको गुरुंग राष्ट्रिय परिषद लुम्बिनि प्रदेश अध्यक्ष खुम गुरुंगको भनाई रहेको छ भने जनप्रतिनिधिहरु समेत बदलिदो पहिचान प्रति दुःख व्यक्त गरेका छन ।
यसरी जनजातिहरुको एक विशेष जातिको रुपमा रहेको गुरुंग समुदायको मौलिक चाडको रुपमा रहेको तमु ल्योसार आधुनिकतामा बदलिएको मात्र छैन भोलिका दिनहरुमा मौलिक परम्परा चालचलन,रितिरिवाजको समेत विलय हुने तर्फ सजक हुन जरुरी छ ।
